بیماری پارکینسون

۱. نقش جسم سیاه در کنترل حرکت و بیماری پارکینسون

جسم سیاه (Substantia Nigra) یکی از هسته‌های مغزی در مغز میانی (Midbrain) است که در تنظیم حرکات و پردازش سیگنال‌های حرکتی نقش کلیدی دارد. این ساختار شامل دو بخش اصلی است:

• بخش متراکم (Pars Compacta – SNc) که نورون‌های دوپامینرژیک دارد و مسیر نایگرواستریاتال (Nigrostriatal Pathway) را تشکیل می‌دهد. این مسیر نقش مهمی در تعدیل فعالیت‌های حرکتی از طریق ارتباط با جسم مخطط (Striatum) ایفا می‌کند.
• بخش شبکه‌ای (Pars Reticulata – SNr) که نورون‌های گابائرژیک (GABAergic) دارد و در کنترل سیگنال‌های خروجی از عقده‌های قاعده‌ای (Basal Ganglia) به تالاموس (Thalamus) مشارکت دارد.

۲. پارکینسون و تخریب نورون‌های دوپامینرژیک

بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease – PD) یک اختلال نورودژنراتیو پیشرونده است که به دلیل از بین رفتن تدریجی نورون‌های دوپامینرژیک در بخش متراکم جسم سیاه (SNc) رخ می‌دهد. از آنجا که دوپامین یک انتقال‌دهنده‌ی عصبی کلیدی برای تنظیم فعالیت‌های حرکتی است، کاهش آن منجر به:

• کاهش تحریک مسیر مستقیم (Direct Pathway) که به‌طور معمول حرکات را تسهیل می‌کند.
• افزایش مهار در مسیر غیرمستقیم (Indirect Pathway) که باعث افزایش سرکوب حرکات می‌شود.
• نتیجه‌ی این تغییرات شامل کندی حرکت (Bradykinesia)، لرزش در حالت استراحت (Resting Tremor)، سفتی عضلات (Rigidity) و مشکلات تعادلی می‌شود.

۳. فریزینگ حرکت (Freezing of Gait – FoG)

یکی از ویژگی‌های پارکینسون در مراحل پیشرفته، فریزینگ حرکت است که در آن بیمار ناگهان قادر به حرکت نیست. این پدیده به دلیل:

• کاهش بیش از حد سیگنال‌های دوپامینرژیک
• اختلال در ارتباط بین عقده‌های قاعده‌ای، قشر حرکتی اولیه (Primary Motor Cortex) و تالاموس
• فعالیت بیش از حد در نواحی بازدارنده‌ی حرکات مانند هسته‌ی زیرتالاموسی (Subthalamic Nucleus – STN) رخ می‌دهد که منجر به ناتوانی لحظه‌ای در آغاز حرکت می‌شود.

۴. درمان‌های نوروفارماکولوژیک و تحریک عمقی مغز (DBS)

• داروی ال-دوپا (Levodopa – L-Dopa): این دارو که پیش‌ساز دوپامین است، با ورود به مغز سطح دوپامین را افزایش داده و برخی از علائم پارکینسون را کاهش می‌دهد.
• تحریک عمقی مغز (Deep Brain Stimulation – DBS): در موارد شدید، الکترودهایی در هسته‌ی زیرتالاموسی (STN) یا پالیدوم داخلی (GPi) کاشته می‌شوند تا فعالیت‌های نامتعادل حرکتی را تنظیم کنند.