پرش لینک ها
علی دلشاد تهرانی
Wisdorise3

نوروساینس سایکودلیک

اثرات سایکودلیک‌ها بر مغز

سایکودلیک‌ها، یا روان‌گردان‌ها (Psychedelics)، ترکیبات شیمیایی هستند که با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی، تجربه‌های حسی و شناختی خاصی را به‌وجود می‌آورند. مواد رایج سایکودلیک مانند ال‌اس‌دی (LSD)، سیلوسایبین (Psilocybin)، و دی‌ام‌تی (DMT)، عمدتاً از طریق فعال‌سازی گیرنده‌های سروتونین (5-HT2A receptors) عمل می‌کنند و با تأثیر بر ارتباطات عصبی، باعث تجربه‌هایی مانند تغییر در ادراک، حس‌های دیداری و شنیداری پیچیده، و احساسات عمیق و عجیبی می‌شوند که خارج از حالت معمول آگاهی انسان قرار دارد.

۱. ارتباطات مغزی بیشتر: سایکودلیک‌ها باعث شکسته شدن مرزهای عملکردی میان شبکه‌های مختلف مغزی می‌شوند. این موضوع منجر به ارتباط بیشتر بین نواحی مختلف مغز می‌شود که معمولاً با هم ارتباط مستقیم ندارند. این ارتباطات اضافی (Increased Connectivity) می‌تواند به تجربه‌های ادراکی متفاوت و خلق و خوی تغییریافته کمک کند.

۲. مهار شبکه حالت پیش‌فرض (Default Mode Network یا DMN): شبکه حالت پیش‌فرض، گروهی از نواحی مغزی است که به شدت در زمان خودآگاهی، تأمل، و بازنگری فعالیت دارند. زیر تأثیر سایکودلیک‌ها، فعالیت این شبکه کاهش می‌یابد که این مسأله با حس «حل شدن نفس» (Ego Dissolution) یا از بین رفتن مرزهای بین فرد و جهان پیرامون مرتبط است.

۳. ارتباطات تالاموکورتیکال (Thalamocortical Communication): تالاموس (Thalamus) یک مرکز پردازشگر اطلاعات حسی است که آن‌ها را پیش از رسیدن به قشر مغزی (Cortex) فیلتر می‌کند. سایکودلیک‌ها می‌توانند این فرایند فیلترینگ را مختل کرده و باعث ورود اطلاعات حسی بیشتر به قشر مغز شوند که می‌تواند منجر به تجربه‌های حسی زنده و تحریفات حسی پیچیده شود.

۴. تأثیرات بر روی انتقال‌دهنده‌های عصبی (Neurotransmitters): این مواد عمدتاً با فعال‌سازی گیرنده‌های سروتونین، به‌ویژه گیرنده‌های 5-HT2A، عمل می‌کنند. این اثر باعث آزادسازی انتقال‌دهنده‌های عصبی مختلفی می‌شود که بر خلق و خو، ادراک، و شناخت اثرگذار است و توضیح‌دهنده تغییرات عمیق در آگاهی است.

۵. فعالیت بیشتر در قشر بینایی (Visual Cortex Activation): افزایش فعالیت در قشر بینایی حتی با چشم‌های بسته دیده می‌شود که می‌تواند توجیه‌کننده توهمات دیداری پیچیده و الگوهای دیداری باشد که افراد در طول سفر سایکودلیک تجربه می‌کنند.

۶. فرایندهای احساسی (Emotional Processing): سایکودلیک‌ها فعالیت نواحی مربوط به پردازش احساسات، مانند آمیگدالا (Amygdala)، را تغییر می‌دهند که ممکن است به تجربه‌های احساسی شدید و نوسانات خلقی در طول سفر منجر شود.

تفاوت‌های مغزی راست و چپ در پردازش سایکودلیک‌ها

آمیگدالا: دو نیمکره مغز، یعنی نیمکره راست و چپ، هر دو شامل آمیگدالا هستند که تفاوت‌های کارکردی خاصی دارند. آمیگدالای چپ بیشتر در حافظه و ذخیره‌سازی وقایع احساسی، به‌ویژه احساسات ترس و اضطراب نقش دارد. آمیگدالای راست بیشتر در واکنش‌های خودکار و فوری به محرک‌های احساسی و همچنین درک حالات چهره و زبان بدن نقش دارد.

تجربه‌های عرفانی و الگوهای دیداری

یکی از جنبه‌های رایج تجربه‌های سایکودلیک، دیدن تصاویر پیچیده و نقوش است که معمولاً به صورت الگوهای رنگی و هندسی مشاهده می‌شود. این تجارب ممکن است به دلیل اختلال در فرایندهای ادراک و فیلترینگ حسی باشد که توسط سایکودلیک‌ها ایجاد می‌شود. گاهی اوقات، افراد ممکن است در این الگوها چهره‌ها، چشم‌ها، فرشتگان یا شیاطین را مشاهده کنند. این پدیده به دلیل گرایش مغز به تشخیص چهره‌ها و سایر علائم اجتماعی است، حتی در الگوهای تصادفی، که به پدیده پاریدولیا (Pareidolia) معروف است.

مغز و گرایش به تشخیص چهره‌ها: پدیده پاریدولیا (Pareidolia)

یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز مغز انسان این است که به طور طبیعی برای تشخیص الگوها و به‌ویژه چهره‌ها (Faces) برنامه‌ریزی شده است. این قابلیت، که ریشه در تکامل ما دارد، به ما کمک می‌کند تا به سرعت چهره‌ی افراد دیگر را شناسایی کنیم و حالات احساسی آن‌ها را درک کنیم. چنین مهارتی برای بقای انسان‌های اولیه، به‌ویژه در تعاملات اجتماعی و اجتناب از خطرات، حیاتی بوده است.

سایکودلیک‌ها با تقویت ارتباطات مغزی و ایجاد حالت‌هایی که در آن ورودی‌های حسی دچار تحریف می‌شوند، می‌توانند این گرایش ذاتی مغز را تشدید کنند. در نتیجه، افراد ممکن است در الگوهای هندسی یا تصاویر انتزاعی چهره‌ها، چشم‌ها، یا حتی نمادهای فرهنگی مانند فرشتگان یا شیاطین را ببینند. این پدیده به نام پاریدولیا (Pareidolia) شناخته می‌شود.

چرا پاریدولیا رخ می‌دهد؟

  • مغز ما دائماً به دنبال معنا (Meaning) در محیط اطراف است. حتی در الگوهای کاملاً تصادفی، مغز تلاش می‌کند نظم یا ارتباطی بیابد که برای ما قابل درک باشد.13:00
  • ناحیه‌ای به نام فوسفرصورت (Fusiform Face Area – FFA) در قشر گیجگاهی مغز (Temporal Lobe) مسئول شناسایی و پردازش چهره‌هاست. فعالیت بیش‌ازحد این ناحیه می‌تواند باعث شود که افراد حتی در الگوهای غیرمعمول مانند ابرها، لکه‌ها، یا توهمات ناشی از سایکودلیک‌ها، چهره‌ها یا اشکال معنادار ببینند.

ارتباط با سایکودلیک‌ها

در حالت عادی، مغز اطلاعات حسی را به صورت دقیق‌تر و با فیلترینگ بیشتری پردازش می‌کند. اما سایکودلیک‌ها این فیلترینگ را کاهش داده و ارتباطات عصبی را تقویت می‌کنند. این امر می‌تواند باعث شود ورودی‌های حسی معمولی به شکل دیگری پردازش شوند و مغز ما این الگوها را به‌عنوان چهره‌ها یا نمادهای معنادار تشخیص دهد.
این مکانیسم نه تنها برای چهره‌ها، بلکه برای علائم اجتماعی دیگر مانند بدن‌ها، دست‌ها، یا حرکات نیز صدق می‌کند و نشان‌دهنده‌ی عمق و پیچیدگی تکامل مغز انسان است. بنابراین، تجربه‌های دیدن چهره‌ها یا اشکال در الگوهای سایکودلیک، نتیجه‌ی مستقیم این گرایش تکاملی و تغییرات عصبی ایجاد شده توسط این مواد است.

شباهت‌ها با سایر روش‌های ایجاد تجربه‌های عرفانی

تجربه‌های عرفانی و حالت‌های تغییریافته آگاهی می‌توانند نه‌تنها از طریق مصرف سایکودلیک‌ها، بلکه از طریق روش‌های دیگری مانند مدیتیشن عمیق (Deep Meditation)، تمرینات تنفسی (Breathwork)، روزه‌داری (Fasting)، و رقص‌های آیینی مانند سماع (Sufi Whirling) نیز به دست آیند. این روش‌ها به شکلی طبیعی باعث تغییراتی در مغز و سیستم عصبی می‌شوند که می‌توانند تجربه‌هایی مشابه با سفرهای سایکودلیک ایجاد کنند.

۱. انتقال‌دهنده‌های عصبی درون‌زا (Endogenous Neurotransmitters): بدن انسان به طور طبیعی برخی انتقال‌دهنده‌ها و نوروکمیکال‌هایی را تولید می‌کند که می‌توانند حالات تغییریافته آگاهی را ایجاد کنند. برای مثال، در طول مدیتیشن عمیق یا تمرینات تنفسی، مغز می‌تواند اندورفین (Endorphins)، سروتونین (Serotonin)، و حتی دی‌ام‌تی درونی (Endogenous DMT) تولید کند که در ایجاد تجربه‌های عرفانی نقش دارند.
۲. ارتباطات مغزی تغییریافته (Altered Brain Connectivity): مدیتیشن و تمرینات تنفسی می‌توانند به شکلی مشابه با سایکودلیک‌ها باعث افزایش ارتباطات مغزی شوند. تحقیقات نشان داده‌اند که مدیتیشن طولانی‌مدت می‌تواند فعالیت شبکه حالت پیش‌فرض (DMN) را کاهش دهد و در نتیجه، احساس از بین رفتن نفس یا وحدت با جهان را ایجاد کند.
۳. محرومیت حسی (Sensory Deprivation): کاهش ورودی حسی از طریق روزه‌داری یا حضور در سکوت مطلق می‌تواند منجر به حالت‌های تغییریافته آگاهی شود. در این حالت، احساسات درونی، افکار و دیدگاه‌ها به شکل برجسته‌تری ظاهر می‌شوند و این حالت شبیه به تأثیر سایکودلیک‌ها د پردازش داخلی می‌تواند منجر به تجربه‌های درونی خاصی شود.
۴. رفتارهای آیینی (Ritualistic Behavior): رفتارهایی مانند رقص سماع که با حرکت‌های ریتمیک و مداوم همراه است، می‌تواند مغز را در حالت خلسه‌ای قرار دهد. این رفتارها می‌توانند الگوهای امواج مغزی را تغییر داده و باعث تجربه‌هایی مانند احساس یگانگی، سرور، و حتی دیدن تصاویر شوند که به تجربه‌های سایکودلیک شبیه هستند.
۵. نوروپلاستیسیتی (Neuroplasticity): هم سایکودلیک‌ها و هم مدیتیشن طولانی‌مدت به افزایش نوروپلاستیسیتی مغز کمک می‌کنند. این ویژگی مغز که به توانایی سازمان‌دهی مجدد و ایجاد اتصالات جدید عصبی اشاره دارد، می‌تواند تغییرات پایداری در ادراک، خلق‌وخو، و شناخت ایجاد کند.

تأثیرات روزه‌داری، مراقبه، تنفس عمیق و رقص سماع بر مغز

حالات تغییریافته‌ی آگاهی که در اثر تمریناتی مانند مراقبه عمیق (Deep Meditation)، روزه‌داری (Fasting)، تمرینات تنفسی (Breathwork) و رقص‌های آیینی مانند سماع (Sufi Whirling) ایجاد می‌شوند، به دلیل تغییراتی است که در عملکرد مغز و سیستم عصبی رخ می‌دهد. این تغییرات، مشابه تغییراتی هستند که در اثر مصرف سایکودلیک‌ها ایجاد می‌شوند. در اینجا با جزئیات بررسی می‌کنیم که در این فرآیندها چه اتفاقی در مغز رخ می‌دهد:

کاهش فعالیت شبکه حالت پیش‌فرض (Default Mode Network – DMN)

  • شبکه حالت پیش‌فرض بخشی از مغز است که در حالت عادی مسئول خودآگاهی، مرور گذشته، برنامه‌ریزی آینده، و حس «من» است.
  • در حین مراقبه عمیق یا رقص سماع، فعالیت DMN کاهش می‌یابد. این کاهش باعث می‌شود احساس جدایی از خود یا حل شدن مرزهای بین «من» و جهان ایجاد شود. این همان حالتی است که بسیاری آن را به عنوان “وحدت” یا “یکی شدن با هستی” توصیف می‌کنند.

تغییر در امواج مغزی

  • در حین مراقبه یا رقص سماع، مغز وارد حالت‌هایی با امواج مغزی آهسته‌تر می‌شود، مانند امواج تتا (Theta Waves) و آلفا (Alpha Waves).
  • امواج تتا با خلاقیت، شهود و تجربیات درونی عمیق مرتبط است.این امواج به ویژه در حالت‌های خلسه (Trance) که توسط حرکات مداوم یا تنفس عمیق ایجاد می‌شوند، تقویت می‌شود.

ترشح انتقال‌دهنده‌های عصبی و هورمون‌ها

  • اندورفین‌ها (Endorphins): در طول تمرینات شدید بدنی مانند سماع، مغز مقدار زیادی اندورفین آزاد می‌کند که باعث احساس سرور و تسکین درد می‌شود.
  • سروتونین (Serotonin): در حالت‌های روزه‌داری یا مراقبه عمیق، سطح سروتونین در مغز تغییر می‌کند که به تعادل خلق‌وخو و ایجاد حس آرامش کمک می‌کند.
  • دوپامین (Dopamine): حرکات مداوم یا تمرکز شدید می‌تواند باعث افزایش ترشح دوپامین شود که با حس انگیزه و لذت مرتبط است.
  • اکسی‌توسین (Oxytocin): در تجربیات گروهی مانند رقص سماع، ترشح اکسی‌توسین تقویت می‌شود که به حس ارتباط اجتماعی و همبستگی کمک می‌کند.

فعال‌سازی قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex)

  • مراقبه و تنفس عمیق باعث افزایش جریان خون به قشر پیش‌پیشانی مغز می‌شود. این ناحیه مسئول تصمیم‌گیری، تمرکز، و تنظیم احساسات است. تمرین‌های منظم می‌توانند این ناحیه را تقویت کرده و در درازمدت باعث بهبود خودکنترلی و کاهش استرس شوند.

فعالیت در ناحیه اینسولا (Insula)

  • اینسولا بخشی از مغز است که با آگاهی درونی (Interoception) مرتبط است. در طول مراقبه یا تمرینات تنفسی، اینسولا فعال‌تر می‌شود و فرد می‌تواند ارتباط عمیق‌تری با احساسات درونی خود پیدا کند، مانند ضربان قلب یا تنفس.

هیپوکامپ و حافظه

  • در حین روزه‌داری یا مراقبه، هیپوکامپ (Hippocampus) که با حافظه و یادگیری مرتبط است، فعالیت بیشتری از خود نشان می‌دهد. این امر می‌تواند باعث تقویت حافظه و ارتقای یادگیری شود.

تأثیر بر سیستم لیمبیک (Limbic System)

  • سیستم لیمبیک، که مسئول تنظیم احساسات و حافظه‌های احساسی است، در حالت‌هایی مانند سماع یا مراقبه تغییر می‌کند. به ویژه، فعالیت آمیگدالا کاهش می‌یابد که به آرامش بیشتر و کاهش اضطراب منجر می‌شود.

تغییر در سطح اکسیژن مغز

  • در تمرینات تنفسی (مانند تنفس هولوتروپیک)، تغییرات در سطح اکسیژن مغز می‌تواند منجر به تجربه‌های تغییر یافته آگاهی شود. کاهش موقتی اکسیژن می‌تواند فعالیت قشر بینایی را افزایش دهد، که باعث دیدن تصاویر زنده و الگوهای پیچیده می‌شود.
  • تمریناتی مانند مراقبه، تنفس عمیق، روزه‌داری و رقص سماع با ایجاد تغییرات در فعالیت مغزی، ترشح انتقال‌دهنده‌های عصبی و تغییر در الگوهای امواج مغزی، حالاتی شبیه به تجربیات سایکودلیک ایجاد می‌کنند. این تغییرات نه‌تنها در لحظه، بلکه در طولانی‌مدت می‌توانند باعث افزایش آرامش، بهبود خلق‌وخو، و تقویت خودآگاهی شوند.

نوروساینس خواب دیدن و شباهت‌های آن با تجربه‌های سایکودلیک

خواب دیدن و تجربه‌های ناشی از مصرف سایکودلیک‌ها شباهت‌های زیادی از نظر مکانیسم‌های نوروساینتیفیک دارند. هر دو حالت، تغییراتی عمیق در آگاهی ایجاد می‌کنند و مغز را در حالتی قرار می‌دهند که فراتر از درک روزمره عمل می‌کند. در ادامه به بررسی دقیق این شباهت‌ها و مکانیسم‌های مرتبط می‌پردازیم:

۱. فعالیت شبکه حالت پیش‌فرض (Default Mode Network – DMN)

  • در حین خواب REM (Rapid Eye Movement) که مرحله‌ای از خواب است و در آن خواب دیدن بیشتر رخ می‌دهد، فعالیت DMN کاهش می‌یابد. این کاهش باعث کاهش حس «من» یا «ایگو» می‌شود که شبیه به حالتی است که افراد در طول سفرهای سایکودلیک تجربه می‌کنند.
  • تجربه‌ی حل شدن مرزهای شخصی یا ورود به دنیایی فراتر از خود در هر دو حالت مشاهده می‌شود.

۲. افزایش ارتباطات عصبی (Neural Connectivity)

  • خواب دیدن و تجربه‌های سایکودلیک هر دو با افزایش ارتباط بین بخش‌های مختلف مغز همراه هستند. در این حالت، شبکه‌های مغزی که معمولاً از یکدیگر جدا هستند، به یکدیگر متصل می‌شوند.
  • در خواب، این ارتباطات می‌تواند مسئول ترکیب تصاویر و داستان‌های غیرمنطقی باشد.
  • در سایکودلیک‌ها، این افزایش ارتباطات عصبی (Neural Hyperconnectivity) می‌تواند باعث ایجاد تجربه‌های بصری زنده، تفکرات خلاقانه، و احساسات عمیق شود که معمولاً خارج از حالت عادی آگاهی هستند.

۳. فعالیت قشر بینایی (Visual Cortex Activity)

در خواب REM: قشر بینایی مغز (Visual Cortex) حتی بدون تحریک مستقیم از طریق چشم‌ها، فعال می‌شود. این فعالیت، تصاویر زنده و گاهی غیرمنطقی خواب‌ها را ایجاد می‌کند.
 در حالت سایکودلیک: سایکودلیک‌ها باعث افزایش فعالیت قشر بینایی حتی با چشم‌های بسته می‌شوند. افراد توهمات پیچیده، الگوهای هندسی، و حتی تصاویر معنادار (مانند چهره‌ها یا اشکال فرهنگی) را تجربه می‌کنند.

۴. کاهش فعالیت قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex)

  • قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex) که مسئول منطق، تصمیم‌گیری، و حس واقعیت است، در هر دو حالت خواب REM و تجربه‌های سایکودلیک، فعالیت کمتری دارد.
  • در خواب، این کاهش باعث می‌شود داستان‌های غیرمنطقی و خیالی خواب‌ها واقعی به نظر برسند.
  • در سایکودلیک‌ها، کاهش فعالیت این ناحیه به افراد اجازه می‌دهد تجربه‌های غیرعادی را بدون مقاومت منطقی بپذیرند.

۵. افزایش دوپامین و سایر انتقال‌دهنده‌های عصبی (Dopamine and Neurotransmitters)

  • در خواب REM، سطح دوپامین افزایش می‌یابد که به شدت در ایجاد تصاویر زنده و احساسی نقش دارد.
  • سایکودلیک‌ها نیز از طریق فعال‌سازی گیرنده‌های سروتونین (به‌ویژه 5-HT2A) و تأثیر بر مسیرهای دوپامینی، تجربه‌های مشابهی از تصاویر زنده و احساسات عمیق ایجاد می‌کنند.

۶. نقش سیستم لیمبیک (Limbic System)

سیستم لیمبیک که مسئول پردازش احساسات است، در هر دو حالت فعال می‌شود.

  • در خواب: فعال شدن آمیگدالا (Amygdala) در خواب REM باعث می‌شود خواب‌ها اغلب احساسات شدید، از جمله ترس یا شادی، را شامل شوند.
  • در سایکودلیک‌ها: آمیگدالا و سیستم لیمبیک تغییراتی مشابه را تجربه می‌کنند که می‌تواند به احساساتی مانند عشق، ترس، یا یگانگی منجر شود.

۷. تصاویر نمادین و معنادار

  •  در خواب، مغز از تجربیات روزمره، خاطرات و احساسات برای ایجاد داستان‌های نمادین استفاده می‌کند.
  • در سفرهای سایکودلیک، مغز از الگوها و ورودی‌های حسی برای ایجاد تصاویر معنادار استفاده می‌کند که اغلب با ناخودآگاه و روان فرد مرتبط است.

۸. کاهش حس زمان

  • هم در خواب و هم در تجربه‌های سایکودلیک، حس زمان به شدت تغییر می‌کند یا حتی از بین می‌رود. افراد ممکن است احساس کنند که در خواب یا سفر سایکودلیک ساعت‌ها یا حتی روزها گذشته، در حالی که در واقعیت زمان کمتری سپری شده است.

۹. نقش آگاهی و ناخودآگاه

  • خواب دیدن و تجربه‌های سایکودلیک هر دو به مغز اجازه می‌دهند که با لایه‌های عمیق‌تر ناخودآگاه ارتباط برقرار کند. این امر می‌تواند باعث دسترسی به خاطرات سرکوب‌شده، افکار عمیق، یا حل مسائل روانی شود.
  • خواب دیدن و تجربه‌های سایکودلیک هر دو نشان‌دهنده توانایی مغز برای خلق دنیایی کاملاً متفاوت از واقعیت روزمره هستند. مکانیسم‌های نوروساینتیفیک این دو حالت، از جمله کاهش فعالیت قشر پیش‌پیشانی، افزایش ارتباطات عصبی، و نقش سیستم لیمبیک، بسیار مشابه‌اند. این شباهت‌ها می‌توانند به درک عمیق‌تری از آگاهی، خلاقیت، و ناخودآگاه کمک کنند.

تجربه‌ی دیدن خود از بالا (Out-of-Body Experiences – OBEs) در سایکودلیک‌ها و NDE‌ها و تفسیر نوروساینتیفیک

تجربه‌ی دیدن خود از بالا، که به آن خروج از بدن (Out-of-Body Experience یا OBE) می‌گویند، حالتی است که فرد احساس می‌کند آگاهی‌اش از بدن فیزیکی جدا شده و از مکانی بالاتر یا دورتر به بدن خود و محیط اطراف نگاه می‌کند. این پدیده در حالت‌های مختلفی مانند مصرف سایکودلیک‌ها، تجربیات نزدیک به مرگ (Near-Death Experiences یا NDEs)، یا حتی در خواب و مدیتیشن عمیق رخ می‌دهد.

نوروساینس پشت تجربه‌ی خروج از بدن

۱. نقش قشر آهیانه‌ای (Parietal Cortex)

  •  قشر آهیانه‌ای (Parietal Cortex) و به طور خاص ناحیه‌ی پیوندگاه آهیانه‌ای-گیجگاهی (Temporo-Parietal Junction یا TPJ) در مغز مسئول پردازش اطلاعات حسی و ایجاد حس مکان‌یابی بدن در فضا است.
  • در OBEs، فعالیت غیرعادی در این ناحیه می‌تواند باعث شود مغز اطلاعات حسی بدن را به اشتباه پردازش کرده و فرد احساس کند آگاهی‌اش از بدن جدا شده است.
  • مطالعات نشان داده‌اند که تحریک الکتریکی ناحیه TPJ می‌تواند به صورت مصنوعی OBEs ایجاد کند.

منبع: Blanke, O., et al. (2002). Stimulating illusory own-body perceptions. Nature, 419(6904), 269-270.

۲. نقش سایکودلیک‌ها در تغییر فعالیت مغز

  • سایکودلیک‌ها با تأثیر بر گیرنده‌های سروتونین (5-HT2A) و افزایش ارتباط بین نواحی مختلف مغز، فعالیت طبیعی ناحیه‌ی TPJ را مختل می‌کنند.
  • این اختلال می‌تواند باعث ترکیب غیرعادی اطلاعات حسی و مکانی شود و تجربه‌ی خروج از بدن یا دیدن خود از بالا را ایجاد کند.

۳. تغییر در شبکه حالت پیش‌فرض (Default Mode Network – DMN)

  • کاهش فعالیت DMN، که در تجربیات سایکودلیک و NDE‌ها رخ می‌دهد، می‌تواند حس فردیت (Ego) را تضعیف کند. این امر ممکن است باعث شود فرد خود را جدا از بدن فیزیکی‌اش تصور کند.
  • تجربه‌ی وحدت جهانی یا حس عدم تعلق به بدن فیزیکی در این حالت شایع است.

منبع: Carhart-Harris, R. L., & Friston, K. J. (2019). REBUS and the Anarchic Brain. Pharmacological Reviews, 71(3), 316-344.

۴. تغییر در ادراک حسی و ترکیب چندحسی (Multisensory Integration)

  • مغز معمولاً از ورودی‌های حسی مختلف (مانند بینایی، لامسه، و حس تعادل) برای ایجاد حس انسجام در بدن استفاده می‌کند.سایکودلیک‌ها یا NDEها می‌توانند این فرایند را مختل کرده و باعث شوند مغز اطلاعات حسی بدن را نادیده بگیرد یا به اشتباه پردازش کند.
  • این امر می‌تواند منجر به حس شناور بودن در محیط یا جدا شدن از بدن شود.

۵. نقش سیستم لیمبیک و هیپوکامپ

  • سیستم لیمبیک، به‌ویژه هیپوکامپ، در ایجاد حس مکان و حافظه فضایی نقش دارد. در شرایطی مانند NDE یا مصرف سایکودلیک‌ها، فعالیت غیرعادی در این ناحیه می‌تواند باعث ایجاد تصاویر فضایی شود که فرد احساس کند در حال مشاهده بدن خود از یک زاویه‌ی دیگر است.

۶. اثر کاهش اکسیژن و جریان خون مغزی

  • در تجربیات NDE، کاهش موقتی اکسیژن به مغز (هیپوکسی یا Hypoxia) و کاهش جریان خون می‌تواند باعث ایجاد اختلال در نواحی TPJ و قشر بینایی شود. این اختلالات می‌توانند تصاویر بصری زنده و تجربه‌ی خروج از بدن را ایجاد کنند.

منبع: Martial, C., et al. (2020). The Near-Death Experience: A Multidisciplinary Hypothesis. Frontiers in Neuroscience, 14, 583.

۷. تجربه‌ی گسترش آگاهی (Expansive Consciousness)

  • در هر دو حالت سایکودلیک و NDE، افراد اغلب گزارش می‌دهند که “آگاهی‌شان” از بدن فراتر می‌رود و به نوعی گسترش می‌یابد. این امر ممکن است به دلیل فعالیت غیرمعمول در شبکه‌های مغزی مرتبط با خودآگاهی و حس مکان باشد.

جمع‌بندی

تجربه‌ی دیدن خود از بالا (OBE) نتیجه‌ی اختلالات موقت در پردازش‌های مغزی است که در نواحی مرتبط با مکان‌یابی بدن، حس خودآگاهی، و ترکیب اطلاعات چندحسی رخ می‌دهد. چه در اثر مصرف سایکودلیک‌ها، چه در تجربیات نزدیک به مرگ، این حالت نشان‌دهنده‌ی توانایی مغز برای بازسازی واقعیت به شکلی است که می‌تواند کاملاً متفاوت از حالت عادی آگاهی باشد.

 

منابع:

۱. تأثیر سایکودلیک‌ها بر مغز

Increased Connectivity:

  • Carhart-Harris, R. L., & Friston, K. J. (2019). REBUS and the Anarchic Brain: Toward a Unified Model of the Brain Action of Psychedelics. Pharmacological Reviews, 71(3), 316-344.
  • Tagliazucchi, E., et al. (2016). Increased Global Functional Connectivity Correlates with LSD-Induced Ego Dissolution. Current Biology, 26(8), 1043-1050.

Default Mode Network Suppression:

  • Carhart-Harris, R. L., et al. (2012). Neural correlates of the psychedelic state as determined by fMRI studies with psilocybin. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(6), 2138-2143.

Thalamocortical Communication:

  • Preller, K. H., & Vollenweider, F. X. (2016). Phenomenology, Structure, and Dynamic of Psychedelic States. Current Topics in Behavioral Neurosciences, 36,221-256.

Neurotransmitter Effects:

  • Nichols, D. E. (2016). Psychedelics. Pharmacological Reviews, 68(2), 264-355.

Visual Cortex Activation:

  • Kometer, M., et al. (2015). Psilocybin Induces Time-Dependent Changes in the N170 ERP and in Oscillatory Gamma-Band Activity in the Visual Cortex. NeuroImage, 117,484-492.

۲. پاریدولیا (Pareidolia) و شناسایی چهره‌ها

Fusiform Face Area and Pareidolia:

  • Kanwisher, N., et al. (1997). The Fusiform Face Area: A Module in Human Extrastriate Cortex Specialized for Face Perception. Journal of Neuroscience, 17(11), 4302-4311.
  • Liu, T. T., et al. (2014). Seeing Jesus in Toast: Neural and Behavioral Correlates of Face Pareidolia. Cortex, 53,60-77.

۳. تجربیات عرفانی و اثرات روش‌های طبیعی

 Effect of Meditation and DMN:

  • Garrison, K. A., et al. (2015). Meditation Leads to Reduced Default Mode Network Activity Beyond an Active Task. Cognitive, Affective, & Behavioral Neuroscience, 15(3), 712-720.

Altered Brain Waves:

  • Lomas, T., et al. (2015). The Quiet Revolution: The Role of Alpha Oscillations in the Generation of Creative Insights. Frontiers in Psychology, 6,

Neurotransmitter Release During Rituals:

  • Berridge, K. C., & Kringelbach, M. L. (2015). Pleasure Systems in the Brain. Neuron, 86(3), 646-664.

Breathwork and Oxygen Levels:

  • Zaccaro, A., et al. (2018). How Breath-Control Can Change Your Life: A Systematic Review on Psychophysiological Correlates of Slow Breathing. Frontiers in Human Neuroscience, 12,

Oxytocin and Group Rituals:

  • Fischer, R., et al. (2010). The Role of Oxytocin in Intergroup Relations. Neuropsychologia, 48(3), 691-703.

Insula Activation and Interoception:

  • Critchley, H. D., et al. (2004). Neural Systems Supporting Interoceptive Awareness. Nature Neuroscience, 7(2), 189-195.

۴. نوروپلاستیسیتی و اثرات بلندمدت

Neuroplasticity and Psychedelics:

  • Ly, C., et al. (2018). Psychedelics Promote Structural and Functional Neural Plasticity. Cell Reports, 23(11), 3170-3182.
  • Vollenweider, F. X., & Kometer, M. (2010). The Neurobiology of Psychedelic Drugs: Implications for the Treatment of Mood Disorders. Nature Reviews Neuroscience, 11(9), 642-651.

Neuroplasticity and Meditation:

  • Tang, Y. Y., et al. (2015). The Neuroscience of Mindfulness Meditation. Nature Reviews Neuroscience, 16(4), 213-225.

۵. اثرات سایکودلیک‌ها بر سیستم لیمبیک و پردازش احساسات

Amygdala and Emotional Processing:

  • Kraehenmann, R., et al. (2017). Psilocybin-Induced Decrease in Amygdala Reactivity Correlates with Enhanced Positive Mood in Healthy Volunteers. Biological Psychiatry, 81(10), 726-733.

Emotional Regulation via Psychedelics:

  • Roseman, L., et al. (2018). Emotional Breakthrough and Psychedelic Therapy: Qualitative Study of Experiences. Journal of Psychopharmacology, 32(7), 825-831.

۶. نقش هیپوکامپ در تجربیات عرفانی

 Hippocampus Activation:

  • Berkovich-Ohana, A., et al. (2014). Alterations in Hippocampal Functional Connectivity Following Mindfulness Meditation Training. Frontiers in Human Neuroscience, 8,

Memory and Psychedelics:

  • McEwen, B. S., & Morrison, J. H. (2013). The Brain on Stress: Vulnerability and Plasticity of the Prefrontal Cortex Over the Life Course. Neuron, 79(1), 16-29.

۷. تغییرات تنفسی و رقص آیینی در سطح اکسیژن و آگاهی

Breathwork and Brain Function:

  • Dempsey, J. A., et al. (2014). Respiratory Physiology in Breath-Hold Diving and High-Altitude Adaptation. Comprehensive Physiology, 4(2), 585-629.

Ritual Dance and Brain Waves:

  • Louchakova, O. (2007). Spiritual Practices and the Activation of Neuroplasticity. Anthropology of Consciousness, 18(2), 29-53.

۸. تأثیرات بلندمدت و آرامش روانی

Long-Term Effects of Meditation:

  • Luders, E., et al. (2012). The Unique Brain Anatomy of Meditation Practitioners: Alterations in Cortical Gyrification. Frontiers in Human Neuroscience, 6,

Stress Reduction via Psychedelics:

  • Nichols, D. E., & Walter, H. (2020). Psychedelics as Medicines: An Emerging New Paradigm. *Clinical Pharmacology & Therapeut.
منابع علمی برای بخش خواب دیدن و شباهت‌های آن با تجربه‌های سایکودلیک:
۱. فعالیت شبکه حالت پیش‌فرض (DMN)
  • Braun, A. R., et al. (1997). Regional cerebral blood flow throughout the sleep-wake cycle: An H2(15)O PET study. Brain, 120(7), 1173-1197.
  • Carhart-Harris, R. L., & Friston, K. J. (2019). REBUS and the Anarchic Brain: Toward a Unified Model of the Brain Action of Psychedelics. Pharmacological Reviews, 71(3), 316-344.

۲. افزایش ارتباطات عصبی

  • Horikawa, T., et al. (2013). Neural Decoding of Visual Imagery During Sleep. Science, 340(6132), 639-642.
  • Tagliazucchi, E., et al. (2016). Increased Global Functional Connectivity Correlates with LSD-Induced Ego Dissolution. Current Biology, 26(8), 1043-1050.

۳. فعالیت قشر بینایی

  • Nir, Y., et al. (2013). Dreaming and the Brain: From Phenomenology to Neurophysiology. Trends in Cognitive Sciences, 17(2), 85-92.
  • Kometer, M., et al. (2015). Psilocybin Induces Time-Dependent Changes in the N170 ERP and in Oscillatory Gamma-Band Activity in the Visual Cortex. NeuroImage, 117,484-492.

۴. کاهش فعالیت قشر پیش‌پیشانی

  • Maquet, P., et al. (1996). Functional neuroanatomy of human rapid-eye-movement sleep and dreaming. Nature, 383(6596), 163-166.
  • Carhart-Harris, R. L., et al. (2012). Neural correlates of the psychedelic state as determined by fMRI studies with psilocybin. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109(6), 2138-2143.

۵. نقش دوپامین و انتقال‌دهنده‌های عصبی

  • Solms, M. (2000). Dreaming and REM sleep are controlled by different brain mechanisms. Behavioral and Brain Sciences, 23(6), 843-850.
  • Nichols, D. E. (2016). Psychedelics. Pharmacological Reviews, 68(2), 264-355.

۶. سیستم لیمبیک و آمیگدالا

  • Pace-Schott, E. F., et al. (2003). Emotions and REM sleep: A review of the adaptive functions of dreaming. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 25(3), 411-429.
  • Kraehenmann, R., et al. (2017). Psilocybin-Induced Decrease in Amygdala Reactivity Correlates with Enhanced Positive Mood in Healthy Volunteers. Biological Psychiatry, 81(10), 726-733.

۷. تصاویر نمادین و معنادار

  • Hobson, J. A., & McCarley, R. W. (1977). The brain as a dream state generator: An activation-synthesis hypothesis of the dream process. The American Journal of Psychiatry, 134(12), 1335-1348.
  • Roseman, L., et al. (2018). Emotional Breakthrough and Psychedelic Therapy: Qualitative Study of Experiences. Journal of Psychopharmacology, 32(7), 825-831.

۸. کاهش حس زمان

  • Wamsley, E. J., et al. (2010). Dreaming and offline memory processing. Current Biology, 20(23), R1010-R1013.
  • Wittmann, M., et al. (2007). Altered states of consciousness: Psychedelics and time perception. Frontiers in Human Neuroscience, 1,

۹. نقش ناخودآگاه

  • Stickgold, R., et al. (2001). Sleep, learning, and dreams: Off-line memory reprocessing. Science, 294(5544), 1052-1057.
  • Freud, S. (1900). The Interpretation of Dreams. The Standard Edition of the Complete Psychological Works of Sigmund Freud
منابع علمی برای تجربه‌ی دیدن خود از بالا (Out-of-Body Experience – OBE) و ارتباط آن با سایکودلیک‌ها و NDE‌ها:

۱. نقش قشر آهیانه‌ای و پیوندگاه آهیانه‌ای-گیجگاهی (TPJ)

  • Blanke, O., et al. (2002). Stimulating illusory own-body perceptions. Nature, 419(6904), 269-270.
  • Blanke, O., & Arzy, S. (2005). The out-of-body experience: Disturbed self-processing at the temporo-parietal junction. The Neuroscientist, 11(1), 16-24.

۲. کاهش فعالیت DMN

  • Carhart-Harris, R. L., & Friston, K. J. (2019). REBUS and the Anarchic Brain: Toward a Unified Model of the Brain Action of Psychedelics. Pharmacological Reviews, 71(3), 316-344.
  • Palhano-Fontes, F., et al. (2015). The default mode network is suppressed by psilocybin. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(28), 8832-8837.

۳. ادغام چندحسی و اطلاعات حسی

  • Ionta, S., et al. (2011). Multisensory mechanisms in temporo-parietal cortex support self-location and first-person perspective. Neuron, 70(2), 363-374.
  • Ehrsson, H. H. (2007). The experimental induction of out-of-body experiences. Science, 317(5841), 1048.

۴. سیستم لیمبیک و هیپوکامپ

  • Gloor, P. (1997). The temporal lobe and limbic system. Oxford University Press.
  • Voss, U., et al. (2013). Lucid dreaming: A state of consciousness with features of both waking and non-lucid dreaming. Sleep, 36(7), 1217-1230.

۵. اثر کاهش اکسیژن و جریان خون مغزی

  • Martial, C., et al. (2020). The Near-Death Experience: A Multidisciplinary Hypothesis. Frontiers in Neuroscience, 14,
  • Schindler, K., et al. (2006). Hypoxia and the out-of-body experience: A neurological hypothesis. Journal of Neurology, 253(1), 1-9.

۶. سایکودلیک‌ها و ایجاد تجربه‌ی OBE

  • Griffiths, R. R., et al. (2006). Psilocybin can occasion mystical-type experiences having substantial and sustained personal meaning and spiritual significance. Psychopharmacology, 187(3), 268-283.
  • Timmermann, C., et al. (2018). Neural correlates of the DMT experience assessed with multivariate EEG. Scientific Reports, 9,

۷. دیدگاه نوروساینتیفیک عمومی درباره NDE‌ها

  • Thonnard, M., et al. (2013). Characteristics of near-death experiences memories as compared to real and imagined events memories. PLoS ONE, 8(3), e57620.
  • Parnia, S., et al. (2014). AWARE—AWAreness during Resuscitation—A prospective study. Resuscitation, 85(12), 1799-1805.
سایر منابع علمی ژرفا
مشاهده
بکشید